Teamwork zonder manager: het kan!

In tijden van economische crisis ligt leiderschap – en dan met name management – erg onder vuur. Steeds meer organisaties reduceren hun managementlagen, vanuit het sentiment dat managers te weinig toegevoegde waarde hebben en dat mensen prima zelfsturend kunnen zijn. Is leiderschap eigenlijk wel te beleggen in een team? Zijn die zelfsturende teams wel effectief? Waar moet je rekening mee houden als je het team zichzelf laat aansturen? En wat zijn dan randvoorwaarden die essentieel zijn voor het slagen daarvan?
 
Verdeel de talenten over het team
Onlangs spraken wij met een telecombedrijf over het reduceren van managementlagen. Het bedrijf had daarover een helder standpunt: "Een aantal jaren geleden hebben wij de beslissing genomen om afscheid te nemen van alle managementfuncties. In onze opvatting zijn de verwachtingen van managers vele malen te hoog. Ze moeten kunnen coachen, sturen, motiveren, monitoren, inspireren, ontwikkelen en aanspreken. En al die kwaliteiten zijn nagenoeg nooit te vinden in één persoon."
Of het alleen deze competenties betreft, is de vraag. Feit is wel dat als je niet één persoon de leiding geeft, maar het team verantwoordelijk maakt, je helder moet hebben welke talenten vertegenwoordigd zijn in het team. De praktijk leert dat teamleden een brede verantwoordelijkheid op zich moeten (kunnen) nemen. Ze moeten teamspelers zijn, het initiatief durven nemen en richting kunnen aangeven. Omdat deze teams zichzelf aansturen, hebben de medewerkers dan ook vaak meer behoefte aan een coach dan aan een manager.
 
Zet je ego opzij 
Het sleutelwoord binnen een zelfsturend team is 'vertrouwen' en daar hoort impliciet een cultuur bij van 'elkaar willen helpen'. Daaronder ligt een nog veel belangrijkere voorwaarde: het opzij kunnen zetten van het ego. Een zelfsturend team functioneert pas als het een gezamenlijk belang voor ogen heeft, en als de onderlinge feedback in het teken staat van de ander verder willen helpen. Ineens worden dan heel hele andere selectiecriteria relevant. Kennis en vaardigheden zijn aan te leren, maar een te groot ego blijft in de weg zitten. Teamleden moeten wel de integriteit van de onderneming respecteren, en er moeten een duidelijke visie, missie en waarden zijn die door iedereen worden gedeeld en niet opgelegd door één persoon.
 
Voorkom frustraties en praat erover
Managementgoeroe Patrick Lencioni benoemt 5 frustraties van teamwork die funest kunnen zijn voor zelfsturende teams:

• afwezigheid van vertrouwen;
• angst voor conflict;
• gebrek aan betrokkenheid;
• vermijden van verantwoordelijkheid;
• ontbreken van resultaat.

Deze factoren blijven belangrijk, ongeacht een manager of een team de verantwoordelijkheden draagt. Dit is dus niet nieuw, maar wel relevant. Het belangrijkste is dat deze factoren bespreekbaar worden gemaakt en dat ook blijven en dat mensen met elkaar blijven communiceren en evalueren.
 
Implementatie
Zelfsturende teams kunnen dus wel degelijk bestaan. De randvoorwaarden voor medewerkers binnen zo'n zelfsturend team liggen met name in de sfeer van 'veel vrijheid kunnen nemen en een hoge verantwoordelijkheid durven dragen'. Maar is dat voldoende? Of is er meer nodig? Deze veranderende werkwijze heeft natuurlijk ook consequenties voor de beoordelingssystematiek en de verwachtingen die aan medewerkers worden gesteld. Verder moet aan bepaalde randvoorwaarden worden voldaan om afscheid te kunnen nemen van managementfuncties in de eigen organisatie. Ook moet vooraf worden nagedacht over de invulling die moet worden gegeven aan de werving en selectie van de benodigde talenten en voor de eventuele uitstroom van medewerkers naar een volgende baan.
 
Bent u benieuwd of zelfsturende teams ook in uw organisatie tot de mogelijkheden behoren? Neem dan contact op met onze incompany- en maatwerkconsultants via 035 - 695 62 11. Wij delen graag onze ervaringen met u!